Cúng giao thừa là một nghi thức quan trọng của người Việt. Mâm cúng là để bày tỏ lòng thành với thần linh và tổ tiên, và cầu xin một năm mới tốt đẹp.
Dù cuộc sống hối hả đến đâu, người Việt cũng nhớ chuẩn bị mâm cúng thật chu đáo cho thời khắc quan trọng này. Tuy cũng có nhiều thay đổi tùy theo vùng miền, điều kiện mỗi gia đình, nhưng mâm cúng phải được chuẩn bị sao cho đúng với ý nghĩa của nó.
1. Sắp dọn bàn thờ
Trong gia đình người Việt thường có một bàn thờ tổ tiên, ông bà (hay còn gọi ông Vải). Tuỳ theo từng nhà, cách trang trí và sắp đặt bàn thờ khác nhau. Bàn thờ là nơi tưởng nhớ, là thế giới thu nhỏ của người đã khuất. Hai cây đèn tượng trưng cho mặt trời, mặt trăng, nhang là tinh tú. Hai bát nhang để đối xứng, phía sau 2 cây đèn thường có hai cành hoa cúc giấy, với nhiều bông nhỏ bao quanh bông lớn. Cũng có nhà cắm "cành vàng lá ngọc" (một thứ hàng mã) với cầu mong làm ăn được quả vàng, quả bạc, buôn bán lãi gấp 5 hoặc gấp 10 lần năm trước. Ở giữa có trục "vũ trụ" là khúc nhang trầm dưới dạng khúc khuỷu, vươn lên trong bát nhang.
Nhiều gia đình đặt xen giữa đèn và nhang là hai cái đĩa để đặt hoa quả lễ gọi là mâm ngũ quả (tuỳ mỗi miền có sự biến thiên các loại quả, nhưng mỗi loại quả đều có ý nghĩa của nó), phía trước bát nhang để một bát nước trong, coi như nước thiêng. Hai cây mía đặt ở hai bên bàn thờ là để các cụ chống gậy về với con cháu, dẫn linh hồn tổ tiên từ trên trời về hạ giới...
2. Cúng giao thừa ngoài trời
Theo tục lệ cổ truyền thì giao thừa được tổ chức nhằm đón các Thiên binh (12 vị Hành khiển). Lúc đó họ đi thị sát dưới hạ giới, rất vội không kịp vào tận bên trong nhà được, nên bàn cúng thường được đặt ở ngoài cửa chính mỗi nhà. Hết một năm, vị Hành khiển cũ đã cai quản Hạ giới trong năm cũ sẽ bàn giao công việc cho vị Hành khiển mới đi xuống sẽ cai quản Hạ giới trong năm mới.
Mâm lễ được sắp bày với lòng thành kính tiễn đưa người Nhà Trời đã cai quản mình năm cũ trở lại Thiên đình và đón người mới xuống sẽ làm nhiệm vụ cai quản Hạ giới năm tới. Vì việc bàn giao, tiếp quản công việc hết sức khẩn trương nên các vị chỉ có thể ăn vội vàng hoặc mang theo, thậm chí chỉ chứng kiến lòng thành của chủ nhà. Lễ vật gồm: chiếc thủ lợn hoặc con gà, bánh chưng, mứt kẹo, trầu cau, trái cây, rượu nước và vàng mã. Lễ trừ tịch còn là lễ để "khu trừ ma quỷ", do đó có từ "trừ tịch". Lễ trừ tịch cử hành vào lúc giao thừa nên còn mang tên là lễ giao thừa.
3. Cúng giao thừa trong nhà
Cúng giao thừa trong nhà là lễ cúng tổ tiên vào chính thời khắc giao thừa vừa tới, nhằm cầu xin Tổ tiên phù hộ độ trì cho gia đình mình gặp những điều tốt lành trong năm mới sắp đến. Mâm lễ bao gồm các món ăn ngày Tết được chế biến tinh khiết, trang nghiêm, bao gồm:
Cỗ mặn: tùy theo sự chuẩn bị của từng gia đình, nhưng thường gồm những món sau:
Đồ nếp truyền thống:
- Bánh chưng
- Xôi gấc
- Chè kho
Các loại giò:
- Giò lụa
- Giò xào giòn
Các món nộm, salad, dưa:
- Nộm đu đủ thịt bò
- Nộm rau câu
- Dưa góp : su hào, cà rốt, dưa chuột... và củ hành muối.
Món nguội:
- Gà luộc
- Bê tái chanh
- Bắp bò ướp ngũ vị hương, hấp chín
- Bắp bò ngâm mắm
Món chiên, rán:
- Mực ống nhồi tôm, thịt nướng mật ong
- Chả cá
- Chả mực
- Gà rán mật ong, lá chanh
- Nem
Món hầm:
- Chân giò hầm măng
- Mọc nấu măng, mộc nhĩ
Món nước:
- Miến gà - măng
- Canh xương măng
Cỗ ngọt và chay: nhang, hoa, đèn nến; bánh kẹo; mứt Tết; rượu/bia và các loại đồ uống khác.
Khi cúng Giao thừa trong nhà, tất cả các thành viên trong gia đình đứng trang nghiêm trước bàn thờ, khấn tổ tiên để xin được các cụ phù hộ độ trì trong nhà mới, cầu an khang thịnh vượng, sức khỏe tốt. Trước khi khấn Tổ tiên để mời tiền nhân về ăn Tết cùng với con cháu hậu thế, các gia chủ khấn Thổ Công, tức là vị thần cai quản trong nhà (thường bàn thờ tổ tiên ở giữa, bàn thờ Thổ Công ở bên trái) để xin phép cho tổ tiên về ăn Tết.
Thực tế, ngoài ý nghĩa tâm linh đẹp đẽ, cúng giao thừa còn là dịp để gia đình được quây quần. Chúc bạn có một mùa Tết đoàn viên thật đầm ấm và nhiều điều tốt lành.
Có thể bạn quan tâm:
