Củ năng còn gọi là cũ mã thầy, mã đề, địa lê hay thông thiên thảo (Eleocharis dulcis) thuộc họ Cói là loại cây sống dưới nước rất khỏe mạnh, có củ tròn dẹt, vỏ dày, cơm nạc giòn ngọt, ngay cả khi nấu lâu ở nhiệt độ cao.
Được trồng nhiều trong vùng nước tù đọng hay ruộng lúa tại Thái Lan, Trung Quốc, Đài Loan, Nhật...
Trong củ năng có 68,52% nước, 18,75% tinh bột, 2,25% protein, 0,19% lipid, đường, pectin, các muối canxi, phospho, sắt, các vitamin A, B1, B2, C… và một hoạt chất gọi là puchiin.
Củ năng có vị ngọt, tính hàn, giải độc trừ mụn, nhiều tinh bột, protein và vitamin., có thể thanh nhiệt, hóa đàm, khai vị tiêu thực, sinh tân nhuận táo và làm thuốc chữa các bệnh như: sốt cao, mất nước, vàng da, tiểu ra máu do huyết nhiệt, đau mắt đỏ, viêm phế quản, viêm họng... do đàm nhiệt, mụn nhọt, viêm loét da niêm mạc, nhọt độc, mụn cóc... Mã thầy còn có chứa một hoạt chất chống vi khuẩn, phòng chữa ung thư, hạ huyết áp, trực khuẩn sinh đầy hơi...
Người ta thường ăn sống củ năng chứ không mấy khi ăn chín, chính vì vậy mà nhiều khi người dùng bị nhiễm ấu trùng sán từ loại củ này mà không hề hay biết.
Dùng để nấu ăn, giải rượu, ép nước, sắc hãm, ngâm rượu...
Tham khảo: