Kèo nèo hay cù nèo (danh pháp hai phần: Limnocharis flava), là một loài thực vật thuộc họ kèo nèo. Đây là loại cây hoang dại mọc nhiều ở khu vực Đông Nam Á đặc biệt là ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Kèo nèo có hình dáng hơi giống với cây lục bình, kèo nèo sống bám cố định vào bùn đất chứ không trôi giạt trên sông nước, gốc rễ cù nèo bám dưới bùn đất, cành ngọn vươn lên mặt nước, về mùa nước nổi, cù nèo bám đất, nước dâng đến đâu vươn ngọn đến đấy. Loài này có một sức sống mãnh liệt.
Kèo nèo có lá thẳng và hướng lên, không trôi nổi trên mặt nước, thường cao hơn cán hoa. Cuống lá dài, có vỏ bọc, gân cong có mặt cắt tam giác. Phiến lá có hình dạng thay đổi, dạng mác đến elip thuôn dài hoặc ovan rộng, dài từ 8–18cm. Đỉnh lá nhọn đột ngột, ở phía đáy mỏng hơn, màu xanh sáng. Đáy là hình nêm, mép lá hơi quăn, rìa lá gợn sóng. Có 4-6 đôi gân chính và 1 rìa gần như song song và hội tụ theo hướng đỉnh, hàng loạt gân ngang song song và vuông góc với gân chính giữa tạo thành nhiều hình mắt lưới mảnh.
Hoa có từ 1-4 cuống cụm hoa, kiểu phát hoa dạng tán, 2-12 hoa nằm trong tổng bao là lá bắc. Cuống hoa nhỏ, có phần mở rộng và có mặt cắt tam giác ở phía trên. Mỗi hoa có 3 cnáh màu vàng hình ovan rộng hoặc tròn. Có 3 đài hoa, màu xanh, bền, xếp gối lên nhau, hình ovan rộng, đỉnh tù, đài hoa ngắn hơn cánh hoa.
Thân rễ dày và ngắn, cây sống ở đầm lầy, nước nông, chỗ ứ đọng nước, nếu trồng trong chậu thì đất phải có nhiều mùn. Khi trưởng thành cây cao khoảng 45–60cm và độ sâu tối đa khoảng 15cm.
Theo y học dân gian, kèo nèo có vị ngọt, tính mát, có tác dụng thanh thấp nhiệt, lợi tiểu, nhuận tràng, tiêu viêm. Kinh nghiệm người dân thường dùng kèo nèo chữa viêm tiết niệu, nam giới di tinh, mộng tinh, nữ giới khi hư bạch đới...
Kèo nèo còn là tên gọi khác của một loại nông cụ để hái quả và tên gọi của một giải thưởng cho các nghệ sĩ hài ở Việt Nam, giải Cù nèo vàng. Kèo nèo còn là khái niệm mang tính phiếm chỉ, trên một số tờ báo hay xuất hiện bút danh Hai Cù nèo, Cù nèo… hoặc dành hẳn một mục gọi là Tiệm Hai Cù nèo chuyên nói chuyện đáng cười ngoài đời.
Kèo nèo là thức ăn không thể thiếu trong các bữa cơm đạm bạc ở vùng miệt vườn. Loài cây được coi như một thứ rau dại ấy đã trở thành một nét đặc biệt trong văn hóa ẩm thực của miền Tây Nam bộ. Người dân miệt vườn hái thứ cây này về ăn cho qua những bữa cơm bình dân hàng ngày, kèo nèo đã trở thành một món quà quý giá mà thiên nhiên ban tặng cho người dân Nam bộ. Kèo nèo còn luôn xuất hiện trong những món lẩu của người Nam bộ. Món lẩu mắm dù đã có nhiều loại trái và rau như: cà tím, hoa súng, rau đắng, rau muống… nhưng sẽ mất ngon nếu thiếu kèo nèo xanh mơn mởn. Ăn với kèo nèo, món lẩu mắm như đậm đà hơn, đặc sắc hơn.
Tham khảo:
