Hà Giang là một trong những địa danh du lịch nổi tiếng ở Việt Nam không chỉ vì khung cảnh thiên nhiên hoang sơ, thơ mộng mà còn là bởi ẩm thực nơi đây. Món ăn làm từ độc dược - cháo ấu tẩu chắc hẳn đã quá nổi tiếng với du khách khi đến với Hà Giang. Hãy cùng bài viết sau tìm hiểu về loại cháo này.
Hà Giang là một trong những địa danh du lịch nổi tiếng ở Việt Nam không chỉ vì khung cảnh thiên nhiên hoang sơ, thơ mộng mà còn là bởi ẩm thực nơi đây. Món ăn làm từ độc dược - cháo ấu tẩu chắc hẳn đã quá nổi tiếng với du khách khi đến với Hà Giang. Hãy cùng bài viết sau tìm hiểu về loại cháo này.
Củ ấu tẩu (củ ấu tàu) là rễ của cây ô đầu, có tên khoa học là Aconitum fortunei, thuộc họ mao lương Ranunculaceae, được xếp vào một trong 4 loại thuốc cực kỳ quý hiếm “tứ đại danh dược” chính là sâm, nhung, quế, phụ khi được bào chế và sử dụng đúng cách. Bên cạnh đó cũng là loại độc dược có độc tính cực cao, được xếp vào bảng A xét về độ độc.
Cây ô đầu thường mọc hoang ở các vùng núi cao biên giới phía Bắc của Việt Nam như Lào Cai, Tuyên Quang, Hà Giang, Nghĩa Lộ, Cao Bằng, Bắc Kạn… Là loại cây “độc toàn thân”, nhất là ở phần củ, lượng độc trong củ ấu tẩu có thể làm người ta tê cứng tay chân, tắc nghẽn mạch máu dẫn đến tử vong.
Củ ấu tẩu chỉ có ở trên cạn, những vùng núi cao. Lá cây ấu tẩu có hình dáng tương tự lá ngải cứu, có răng cưa ở nữa trên lá. Rễ có hình nón, mọc thành chuỗi, có củ cái lớn và củ con.
Củ cái thường nhẹ, rỗng, ở giữa màu xám, củ con nặng, chắc hơn và có nhân màu vàng. Thoạt nhìn, củ ấu tẩu khá giống với củ ấu ở miền Tây, tuy nhiên củ ấu tẩu rất cứng, khó để đập ra. Vì vậy ở Hà Giang, người ta thường ninh củ ấu tẩu nhiều giờ đồng hồ trước khi chế biến món ăn.
Theo y học cổ truyền, ô đầu có vị cay tê tê, tính cực kì nóng, độc vô cùng, có tác dụng bổ dương trợ hỏa, trừ phong hàn nếu điều chế đúng cách. Trong Đông Y, loại củ này được sử dụng để trị phong tê, chân tay nhức mỏi, tê bại,... Củ ấu tẩu cần được chế biến thật kĩ càng và sử dụng đúng liều lượng có sự chỉ định và theo dõi thận trọng tránh ngộ độc.
Không biết từ bao giờ cháo ấu tẩu đã dần từ lâu trở thành đặc sản của Hà Giang, người dân ở đây thường gọi món ăn này là “cháo độc dược” vì đặc thù độc tính cao của củ ấu tẩu.
Theo người dân vùng cao Hà Giang, khi được chế biến thành cháo, món ăn này không những không làm chết người mà còn giúp cho đấng mày râu tăng cường khả năng phòng the. Ngoài ra còn hỗ trợ giải cảm cực tốt.
Trước khi nấu cháo, củ ấu tẩu được ngâm trong nước gạo một đêm, ninh nhiều giờ đồng hồ liền cho đến khi bở tơi rồi đem đi tán nhuyễn, nấu cùng gạo tẻ, nếp cái và chân giò heo cho ngọt nước. Thường một nồi cháo to chỉ sử dụng vài củ ấu tẩu.
Do vị đặc trưng của củ ấu tẩu, thành phẩm cháo ấu tẩu nấu ra có vị nhẫn nhẹ lạ kỳ ở cuống họng của ấu tẩu, hòa quyện cùng vị ngọt của nước hầm xương, béo của lòng đỏ trứng gà, chua chua của măng tạo nên hương vị riêng không lẫn với bất kỳ món ăn nào.
Củ ấu tẩu tuy được xem là “nhân sâm của người nghèo” nhưng khi chế biến không cẩn thận lại trở nên độc vô cùng. Vì vậy cần cẩn trọng và lưu ý sử dụng liều lượng nhỏ. Có nhiều người không lưu ý về lượng độc tố có trong ấu tẩu dẫn đến sử dụng quá liều gây tử vong. Nguyên nhân là thành phần chính có trong ấu tẩu là Aconitin, chiếm đến 90% củ ấu tẩu.
Aconitin nguyên chất là một chất độc cực mạnh, với liều 1mg có thể gây ngộ độc nặng, 2-3mg gây tử vong ở người trưởng thành.
Bệnh nhân ngộ độc aconitin ban đầu sẽ cảm thấy bần thần, tê lưỡi, tê các ngón tay, chân. Toàn thân lạnh buốt rồi không đứng được, hoa mắt, chóng mặt, vã mồ hôi, khó nói, chảy nước dãi, tiêu chảy, buồn nôn, tức ngực, da lạnh, tim đập nhanh,... Khi xét nghiệm máu thấy rối loạn điện giải, giảm kali, canxi, suy chức năng gan, thận.
Khi có những biểu hiện trên sau khi ăn củ ấu tẩu, cần gây nôn nếu nạn nhân còn tỉnh táo, sau đó ngay lập tức đưa đến cơ sở y tế gần nhất để có thể xử lý kịp thời. Tuyệt đối không giữ người ngộ độc tại nhà để tự theo dõi và điều trị.
Không chỉ có cháo khoái, mà ở Hà Giang còn có nhiều đặc sản ngon đến lạ lùng khác, cùng tham khảo cách làm nhé!
Cách làm cơm lam ống nứa siêu thơm siêu dẻo đăc sản vùng cao
Thịt trâu gác bếp mềm dai đậm vị núi rừng Tây Bắc
Chúc các bạn thành công!