Loại nấm mối đặc biệt này thường mọc nhiều ở một số nơi dọc theo sông Tiền và sông Hậu, chính vì sự quý hiếm của nó nên nấm mối được xem là “đặc sản trời cho”, giá rất cao so với các loại nấm khác. Không những vậy mà tác dụng của nấm mối cũng cực kì có giá trị dinh dưỡng rất cao như phòng ngừa ung thư, chống lão hóa…
Nấm mối là một loại nấm hoàn toàn mọc ngoài thiên nhiên, là món quà mà thiên nhiên đã hào phóng ban tặng cho con người, mỗi năm chỉ xuất hiện đúng 1 lần và kéo dài hơn 1 tháng.
Loại nấm mối đặc biệt này thường mọc nhiều ở một số nơi dọc theo sông Tiền và sông Hậu, chính vì sự quý hiếm của nó nên nấm mối được xem là “đặc sản trời cho”, giá rất cao so với các loại nấm khác. Không những vậy mà tác dụng của nấm mối cũng cực kì có giá trị dinh dưỡng rất cao như phòng ngừa ung thư, chống lão hóa…
Tên gọi là nấm mối vì nấm này chỉ xuất hiện ở nơi có nhiều mối sinh sống, mối ở đây là loại mối đất chứ không phải mối sống trên cây. Nấm mối đặc biệt xuất hiện ở đồng bằng sông Cửu Long thôi, nấm mối chỉ xuất hiện một lần trong 1 năm, kéo dài suốt 1 tháng, từ sau những cơn mưa đầu mùa cho đến đầu thang 6 âm lịch, rộ nhất là thời điểm tết đoan ngọ (mùng 5 tháng 5).
Nấm mối là loại nấm thuộc họ Lyophyllaceae, loại này từng được đặt tên là Collybia albuminosa. Theo kinh nghiệm của các vị lão nông tri điền thì nấm mối thường xuất hiện sau một vài ngày nắng hanh rồi trời lại đổ mưa, hoặc mọc vào khoảng con nước rong, lúc gió trở mùa, đất bốc mùi ẩm thấp.
Hiện nay mới chỉ có thể biết được nấm mối mọc được phải nhờ vào 1 loại men do mối tiết ra (thực chất do trong ruột mối có 1 loại trùng roi sống ký sinh và chính loại trùng này giúp mối tiêu hóa được cenlluloze và cũng chính nhờ chúng tiết ra loại men trên).
Những mầm nấm này hút chất dinh dưỡng trong tổ nấm để lớn dần và rẽ đất mọc lên. Các cụ già gọi giai đoạn này là "nấm thâm kim", "nấm nứt đất" chưa thu hái được vì cái nấm còn rất bé. Vài ngày sau, nấm phát triển thành "nấm búp" có hình như cây dù chưa mở lên trông rất hấp dẫn. Sau đó, tán nấm xòe ngang ra nở trọn vẹn gọi là "nấm mở" hoặc "nấm tán dù". Ngày sau, nấm héo úa, hư hoại dần, gọi là "nấm tàn". Nấm tàn người ta không ăn được, nhưng là món ăn khoái khẩu của chính bọn mối tạo ra nó và các loài côn trùng.
Nấm mối có thân màu trắng, mặt trong của mủ nấm màu trắng, mặt ngoài màu xám và có độ trơn nhất định, gốc hơi ngả vàng. Nếu muốn biết chắc chắn đó có phải nấm mối hay không thì chỉ cần đào khoảng đất nhỏ xung quanh, nếu thấy có mối đất sinh sống thì chắc chắn đó là nấm mối.
Mối đất làm ổ to như trái dừa khô, hình dáng từng hốc đất, ổ mối màu trắng hoặc hơi ngả vàng, thường nấm mối xuất hiện ở nơi đất cao vì mối không thể làm ổ ở nơi đất quá ẩm ướt. Mối này hình thù giống như bọn mối ăn gỗ thông thường nhưng lại làm tổ dưới mặt đất.
Mọi người khi nhổ nấm mối thường sẽ dùng tay hoặc que cây để cạy gỡ, tuyệt đối không dùng dao vì khi có hơi kim loại sẽ làm cho mối bỏ đi, năm sau nấm sẽ không mọc nữa. Trong quá trình đi tìm nấm có người mũi thính thì chỉ cần ngửi cũng biết nấm mọc ở đâu, thậm chí là biết nhiều hay ít luôn. Cũng có người tìm hoài không gặp, vì nấm thường mọc dưới lớp phân đất xốp, bên trên có nhiều lớp lá khô bao phủ.
Khi có được nấm mối thì hạn chế làm chúng bị xây xát hay giập vì những chỗ bị giập hay xây xát rất dễ bị vi khuẩn tấn công làm nấm nhanh bị hư hỏng. Bảo quản nơi thoáng mát, nhớ chọn lọc sơ bộ, loại bỏ những nụ nấm bị ố vàng, úng, các phần gốc dính vào còn sót lại trong lần thu hoạch trước.
Loại bỏ luôn những phần hư hỏng và bẩn (cuống nấm) vì những phần này chứa rất nhiều vi sinh vật có hại, là nguyên nhân trực tiếp gây hư hỏng nấm. Nấm mối chứa một lượng dinh dưỡng khá cao nên nếu không loại bỏ những phần bị hư, vi sinh vật sẽ nhanh chóng sinh sôi và lây lan gây hư hỏng dây chuyền.
Vì vậy cần hạ thấp nhiệt độ môi trường nhằm hạn chế quá trình hô hấp của nấm mối và sự phát triển của vi sinh vật để giữ nấm tươi lâu hơn, việc làm lạnh có thể sử dụng phòng có máy điều hòa( lượng lớn) hoặc dùng thùng xốp cho đá xuống dưới đáy và cho nấm phía trên.
Vào thời điểm này, tại các chợ Vĩnh Long, Bến Tre… giá một ký nấm mối tươi từ 200k - 250k/kg (tùy nấm búp hoặc nấm nở), có nơi lên tới 300k/kg. Nếu so với nấm rơm, nấm mối cao gấp 5 lần, tăng đến mức kỷ lục. Mặc dù giá cao chót vót nhưng lúc nào nấm mối cũng đắt hàng vì cả một phiên chợ chỉ vài ba người bán, gom lại chừng năm bảy ký.
Những tay sành điệu về ẩm thực quả quyết trên đời này không có loại nấm nào ngon hơn nấm mối. Dù là nấu canh, nấu cháo, xào, kho hay nướng, nấm mối vẫn đứng vào hàng cao cấp, mặc dù là món ăn quê mùa. Hấp dẫn nhất là làm nhân bánh xèo hoặc ướp muối ớt, quấn lá chuối nướng, vừa giòn, vừa ngon ngọt, đậm đà, không có một thứ hương vị nào sánh kịp.
Hi vọng những thông tin trên phần nào hữu ích cho bếp cơm gia đình bạn thêm thơm ngon và bổ dưỡng hơn!
Xem thêm:
Dun Dun/ Tổng hợp